Η συζήτηση γύρω από τον καρκίνο αλλάζει ραγδαία τα τελευταία χρόνια, καθώς η επιστήμη προσφέρει πλέον “όπλα” που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν αδιανόητα. Παρά την αύξηση των διαγνώσεων, η έγκαιρη ανίχνευση και οι νέες θεραπείες μεταμορφώνουν την πρόγνωση για χιλιάδες ασθενείς. Ο Λιόλης Γ. Ηλίας, MD, BSc, MSc, PhD, Παθολόγος – Ογκολόγος, στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ρίου, Ακαδημαϊκός Διδάκτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών και
αρωγό μέλος του Ερευνητικού Κέντρου Συγκριτικής Μελέτης για τον Καρκίνο (TC3R) στο Τέξας, μιλά στο apohxos.gr, απαντά σε κρίσιμες ερωτήσεις και εξηγεί τι πραγματικά ισχύει σήμερα για την πρόληψη, τη θεραπεία και τις εξελίξεις στην ογκολογία.
Παρατηρείται τελικά αύξηση των περιστατικών καρκίνου τα τελευταία χρόνια; Σε ποιες μορφές εντοπίζεται η μεγαλύτερη άνοδος;
Τα στοιχεία δείχνουν καθαρή άνοδο στις διαγνώσεις καρκίνου, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Η μεγαλύτερη αύξηση καταγράφεται σε καρκίνο παχέος εντέρου, μαστού, παγκρέατος και σε κακοήθειες του δέρματος, όπως το μελάνωμα. Πρόκειται για μορφές που επηρεάζονται σημαντικά από τον τρόπο ζωής και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Πού οφείλεται η αύξηση; Πρόκειται για καλύτερη διάγνωση ή πραγματική άνοδο περιστατικών;
Είναι συνδυασμός και των δύο. Η βελτίωση των διαγνωστικών μεθόδων — από απεικονιστικές τεχνικές έως μοριακούς ελέγχους — εντοπίζει περισσότερους όγκους νωρίτερα. Παράλληλα, η γήρανση του πληθυσμού και η επιβάρυνση του τρόπου ζωής οδηγούν σε πραγματική αύξηση περιστατικών.
Η πρόληψη σώζει τελικά ζωές; Ποια είναι τα στοιχεία;
Ναι, και το αποδεικνύουν οι αριθμοί. Προγράμματα όπως η μαστογραφία έχουν μειώσει σημαντικά τη θνησιμότητα από καρκίνο μαστού, ενώ ο έλεγχος για τον καρκίνο παχέος εντέρου έχει τη δυνατότητα να αποτρέψει έως και το μισό των θανατηφόρων περιστατικών. Η πρόληψη είναι μία από τις πιο ισχυρές «θεραπείες» που διαθέτουμε.
Πόσο συνεπείς είναι οι Έλληνες στους προληπτικούς ελέγχους;
Παρά τις βελτιώσεις των τελευταίων ετών, η συμμετοχή των Ελλήνων σε οργανωμένα προγράμματα πρόληψης παραμένει χαμηλότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ωστόσο, η εικόνα βελτιώνεται, καθώς οι πολίτες πλέον φαίνεται να εμπιστεύονται περισσότερο τον προληπτικό έλεγχο.
Ποιες εξετάσεις είναι “μη διαπραγματεύσιμες” ανά ηλικιακή ομάδα;
Για τις γυναίκες, το Τεστ Παπανικολάου και το HPV test από τα 25, και η μαστογραφία από τα 40, θεωρούνται απαραίτητα. Για άνδρες 50+, ο έλεγχος PSA μπορεί να αποδειχθεί σωτήριος όταν γίνεται κατόπιν ιατρικής καθοδήγησης. Και για τα δύο φύλα, η κολονοσκόπηση από τα 45–50 είναι εξέταση-κλειδί.
Τι λέτε σε κάποιον που φοβάται τον προληπτικό έλεγχο;
Ο φόβος είναι ανθρώπινος, αλλά η καθυστέρηση είναι επικίνδυνη. Ο προληπτικός έλεγχος βρίσκει τον καρκίνο στο στάδιο που θεραπεύεται. Η ίδια η διάγνωση δεν βλάπτει — η άγνοια βλάπτει.
Είμαστε κοντά σε ένα “ισχυρό όπλο” κατά του καρκίνου;
Ήδη το διαθέτουμε: τη στοχευμένη και εξατομικευμένη ιατρική. Η πρόοδος της ανοσοθεραπείας, των γενετικών αναλύσεων και των υγρών βιοψιών αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη επανάσταση της τελευταίας δεκαετίας στην ογκολογία.
Ποιες νέες θεραπείες έχουν αλλάξει ουσιαστικά την πρόγνωση;
Η ανοσοθεραπεία και οι στοχευμένες θεραπείες έχουν αλλάξει το τοπίο σε πολλούς καρκίνους. Σε αιματολογικές κακοήθειες, οι θεραπείες CAR-T είναι πλέον πραγματικότητα, ενώ σε συμπαγείς όγκους η μοριακή στόχευση μεταλλάξεων όπως EGFR, ALK, HER2 και BRAF έχει επαναπροσδιορίσει την επιβίωση.
Μπορεί ο καρκίνος να γίνει συνολικά μια χρόνια νόσος;
Σε αρκετές μορφές, αυτό ήδη συμβαίνει. Πολλοί ασθενείς ζουν για χρόνια — και συχνά με καλή ποιότητα ζωής — χάρη στις σύγχρονες θεραπείες που ελέγχουν τη νόσο σε βάθος χρόνου.
Ποιοι τύποι καρκίνου ανταποκρίνονται πλέον καλύτερα στις νέες θεραπείες;
Εξαιρετική ανταπόκριση βλέπουμε στο μελάνωμα, σε συγκεκριμένους τύπους καρκίνου πνεύμονα, στον HER2-θετικό καρκίνο μαστού, καθώς και σε πολλές λευχαιμίες και λεμφώματα. Όγκοι με συγκεκριμένα γενετικά χαρακτηριστικά έχουν πλέον στοχευμένες και ιδιαίτερα αποτελεσματικές επιλογές.
Αυξάνουν οι νέες θεραπείες τον χρόνο ζωής των ασθενών;
Σε πολλές περιπτώσεις, όχι απλώς τον αυξάνουν — τον πολλαπλασιάζουν. Ασθενείς που πριν από λίγα χρόνια είχαν προσδόκιμο επιβίωσης μηνών, σήμερα ζουν για χρόνια, συχνά με σταθερή νόσο.
Πόσο έχει βελτιωθεί η ποιότητα ζωής;
Η πρόοδος είναι εντυπωσιακή. Οι στοχευμένες και οι ανοσοθεραπείες έχουν πιο ήπιες παρενέργειες σε σύγκριση με τη συμβατική χημειοθεραπεία. Αυτό επιτρέπει στους ασθενείς να διατηρούν τη δραστηριότητά τους, την εργασία τους και την καθημερινότητά τους.
Τι ρόλο παίζει η ψυχολογική υποστήριξη;
Καθοριστικό. Η καλή ψυχολογία επηρεάζει τη συνεργασία με τον γιατρό, τη συμμόρφωση στη θεραπεία και τελικά την έκβαση. Ο ασθενής χρειάζεται υποστήριξη όχι μόνο βιολογικά, αλλά και συναισθηματικά.
Πόσο σημαντικός είναι ο τρόπος ζωής στην εμφάνιση καρκίνου;
Εξαιρετικά σημαντικός. Υπολογίζεται ότι σχεδόν τέσσερις στους δέκα καρκίνους μπορούν να προληφθούν με αλλαγές όπως διακοπή καπνίσματος, υγιεινή διατροφή, άσκηση, έλεγχο βάρους και περιορισμό αλκοόλ. Η πρόληψη ξεκινά στην καθημερινότητα.
Πού βρίσκεται η Ελλάδα σε σχέση με την Ευρώπη;
Στο κομμάτι της θεραπείας είμαστε πολύ καλά — οι σύγχρονες θεραπείες είναι διαθέσιμες και εφαρμόζονται σε εξαιρετικά επίπεδα. Εκεί που χρειάζεται μεγαλύτερη πρόοδος είναι στη συστηματική πρόληψη και στην ταχύτητα πρόσβασης στη διάγνωση.
Ποια εμπόδια δυσκολεύουν την έγκαιρη διάγνωση;
Η απουσία πλήρως οργανωμένων screening προγραμμάτων, οι καθυστερήσεις στα ραντεβού και ο φόβος των πολιτών αποτελούν βασικά εμπόδια. Σε ορισμένες περιοχές, οι διαγνωστικές υπηρεσίες δεν είναι το ίδιο προσβάσιμες.
Πόσο προσβάσιμες είναι οι σύγχρονες θεραπείες;
Οι περισσότερες σύγχρονες θεραπείες είναι διαθέσιμες μέσω του δημοσίου συστήματος. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν καθυστερήσεις στην έγκριση νέων φαρμάκων και κέντρα με άνιση κατανομή πόρων.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για έναν ογκολόγο;
Η διαχείριση μιας εξαιρετικά πολύπλοκης νόσου που εξελίσσεται συνεχώς, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να σταθείς δίπλα σε έναν άνθρωπο που βιώνει φόβο και αβεβαιότητα. Η ογκολογία απαιτεί επιστημονική ακρίβεια και βαθιά ανθρώπινη επαφή.
Ποιο είναι το μήνυμά σας προς τους πολίτες;
Ο καρκίνος δεν είναι πια ανίκητος. Η πρόληψη σώζει ζωές, η έγκαιρη διάγνωση προσφέρει πραγματικές πιθανότητες ίασης, και ο υγιεινός τρόπος ζωής μειώνει θεαματικά τον κίνδυνο. Το σημαντικό είναι να μην αμελούμε τον εαυτό μας — ούτε από φόβο, ούτε από αμέλεια.
Το μήνυμα των ειδικών είναι σαφές: ο καρκίνος δεν αποτελεί πια μια καταδίκη, αλλά μια μάχη που μπορεί να κερδηθεί — ιδιαίτερα όταν ξεκινά εγκαίρως. Η γνώση, η πρόληψη και η συνεργασία με τον γιατρό είναι τα τρία ισχυρότερα εργαλεία στα χέρια των πολιτών. Με τη σύγχρονη ιατρική να εξελίσσεται με πρωτοφανή ταχύτητα, κάθε λόγος να αναβάλλουμε τον προληπτικό έλεγχο εκλείπει. Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα παραμένει ένα: να φροντίσουμε τον εαυτό μας σήμερα.
Επιμέλεια: Χρήστος Στρατουλάκος
